Gotowość szkolna dziecka zależy od:

• wieku kalendarzowego
• indywidualnego tempa rozwoju fizycznego psychologicznego
• aktywności dorosłych, którzy potrafią stworzyć dziecku sprzyjające warunki rozwoju.

    Trzeba tu zaznaczyć, iż ogromne korzyści dla przygotowania do szkoły przynosi uczęszczanie do przedszkola – nie tylko do obowiązkowej zerówki.

Elementy składowe gotowości szkolnej

    Dziecko gotowe do podjęcia nauki powinno przejawiać następujące zdolności i umiejętności:

    1) Dojrzałość szkolna w zakresie rozwoju fizycznego

    Rozwój ruchowy dziecka (tzw. duża motoryka) powinien charakteryzować się koordynacją ruchów, zdolnością utrzymywania równowagi, zwinnością ruchów na tyle, by dziecko bezpiecznie poruszać się wśród innych dzieci na terenie szkoły oraz mogło przez doświadczenia ruchowe poznawać stosunki przestrzenne.

     Ruchy rąk (tzw. mała motoryka) powinny być sprawne na tyle, by umożliwiać odpowiedni poziom rysowania, pisania drobnych elementów w linijkach. Ruchy powinny być skoordynowane i płynne (od tego zależy tempo pisania i odporność ręki na zmęczenie).

     Należy zwrócić uwagę na to, czy rysując dziecko prawidłowo trzyma kredkę, ołówek.

    2) Dojrzałość szkolna w zakresie procesów poznawczych

Uwaga

    Dziecko powinno umieć skupiać uwagę przez około 20 minut, powinno w pewnym zakresie samo sterować uwagą (tzw. uwaga dowolna), by skłonić się do zajmowania tymi sprawami, które są dla niego mniej ciekawe i nie przykuwają uwagi automatycznie. Powinno umieć podporządkować uwagę poleceniom nauczyciela i być zdolne do np. przerwania zabawy
i zwrócenia uwagi na czynności zalecane przez dorosłego.

Pamięć.

   Dziecko powinno umieć sterować procesem zapamiętywania – umieć celowo zapamiętywać  materiał. Trzeba zaznaczyć, iż  sprawność zapamiętywania zależy od koncentracji uwagi – jeżeli dziecko nie zwróci jej na materiał nie zostanie on zmagazynowany w pamięci trwałej.

Spostrzeganie wzrokowe (percepcja wzrokowa)

    Dziecko powinno dokonywać analizy i syntezy znaków graficznych na tyle, by:

• różnicować elementy liter (np. „kółko” i „laseczka”)
• różnicować zależności między elementami (np. „laseczka” przed „kółkiem” skierowana w dół to litera „p”, za kółkiem skierowana do góry – „d”, „łódeczka”  to „n”, a „łódeczka do góry dnem ” to „u” itp.).

    Dziecko powinno spostrzegać, organizować i rozumieć otaczającą je rzeczywistość –
w rozwijaniu tej zdolności pomocne są m.in. zabawy w szukanie różnic między obrazkami, układanie puzzli, wyszukiwanie figur geometrycznych, z jakich składają  się obiekty na obrazkach.

Spostrzeganie słuchowe (percepcja słuchowa)

    Dziecko powinno potrafić:

• odróżniać  słuchowo wszystkie  głoski (ta zdolność  nosi nazwę słuchu fonemowego),
• dzielić usłyszane zdania na słowa, a słowa na głoski (analiza słuchowa)– np. dzielić  słowo „mama” na głoski m-a-m-a,
• łączyć  głoski w słowa (synteza słuchowa),
• słuchowo różnicować rymy i rytm mowy.

Myślenie

    Myślenie dziecka powinno charakteryzować się możliwością operowania informacjami tak, by możliwe stało się rozumienie prostych pojęć, prostych zasad, reguł, prawidłowości. Sześciolatek powinien być zdolny do wnioskowania przyczynowo-skutkowego i klasyfikowania obiektów do prostych kategorii pojęciowych.

Mowa

    Mowa powinna pełnić  już funkcję  komunikatywną. Sześciolatek powinien porozumiewać się pełnymi zdaniami, mieć odpowiednio duży zasób słów i znać na tyle wiele pojęć, by korzystać z poleceń i komentarzy nauczyciela oraz rozumieć czytane teksty.

    Sześciolatek powinien prawidłowo wymawiać głoski, by je prawidłowo analizować i syntetyzować w procesie nauki pisania i czytania (w mowie pięciolatka pojawiają się głoski: „sz, ż, cz, dż, r”, chociaż mogą być jeszcze zamieniane odpowiednio na: „s, z, c, dz, l”).

    W rozwijaniu tego aspektu gotowości szkolnej nieocenioną pomocą  są wspólne lektury i rozmowy z dorosłymi.

    3) Dojrzałość  szkolna w zakresie emocjonalno- motywacyjnym.

    U progu nauki szkolnej dziecko powinno umieć przynajmniej do pewnego stopnia:

• opanowywać emocje – szczególnie złość i agresję,
• mieć poczucie obowiązku i odpowiedzialności za siebie (np. nie ma ochoty, ale rozwiązuje ćwiczenia, bo wie, że powinno),
• nie zniechęcać się szybko napotkanymi trudnościami (dzieci niegotowe do szkoły np. nie chcą rano wstawać, nie chcą pisać, gdy nie mają na to ochoty, nie robią tego, czego nie lubią, nie rozumieją konieczności ćwiczeń),
• dzieci gotowe do szkoły lubią także poznawać otaczający świat, wytrwale badać
  i dociekać (dzieci niedojrzałe interesują się okazjonalnie na krótko nowymi treściami),
• dziecko powinno także mieć ukształtowane uczucia społeczne (współczucie, przyjaźń).
   

4) Dojrzałość  szkolna w zakresie rozwoju społecznego.

• poczucie przynależności do grupy – dzięki niemu uwagi skierowane do całej klasy dziecko odnosi także do siebie,
• zrozumienie podstawowych zasad i norm społecznych, zdolność do ich stosowania i przyswajania.
• dolność do oderwania się od dziecięcego egocentryzmu i działania
• motywowanego prospołecznie (np. pomoc koledze)
• umiejętność współżycia w grupie
• zdolność do porównywania siebie z innymi, która jest podstawą samooceny i jednym z głównych czynników motywacyjnych w życiu człowiek

Gotowość do podjęcia nauki matematyki

    Edyta Gruszczyk-Kolczyńska na podstawie wieloletnich badań opracowała koncepcję dojrzałości do uczenia się matematyki na sposób szkolny oraz metodę jej diagnozy.

    Analiza osiągnięć sześciolatka przeprowadzona według wskazań prof. Gruszczyk- Kolczyńskiej jest źródłem cennych informacji na temat jego rozwoju, a zarazem wskazówek, nad jakimi sferami należy pracować z dzieckiem, aby umożliwić mu bezbolesny „matematyczny „start” w szkole.

Dojrzałość do nauki matematyki obejmuje następujące obszary:

1. Zdolność i gotowość do liczenia:

• sprawne przeliczanie przedmiotów rzeczywistych oraz ich reprezentacji ikonicznych i symbolicznych (czyli obrazów, schematów),

• zdolność odróżniania prawidłowego liczenia od błędnego –wykrywania i korygowania pomyłek popełnianych w przeliczaniu przez inne osoby i siebie samego, umiejętność dodawania i odejmowania w zakresie 10 w pamięci lub na palcach.

2. Operacyjne rozumowanie na poziomie konkretnym, czyli:

• zdolność  uznawania stałości ilości – umiejętność spostrzegania równoliczności zbiorów pomimo zmiany układu przestrzennego ich elementów; dziecko powinno rozumieć, że 10 kasztanów „w kupce” to tyle samo, co 10 kasztanów ułożonych w rządek (dzieci niegotowe do nauki matematyki kierują się przede wszystkim wskazówkami wizualnymi i są np. głęboko przekonane, że 5 słoni to więcej niż 5 mrówek – bo słonie są większe)

• zdolność do wyznaczania konsekwentnej serii w kolejności rosnącej lub malejącej
  (np. układania patyczków od najkrótszego do najdłuższego).

3. Zdolność  do posługiwania się reprezentacjami symbolicznymi (cyfry, znaki) w odniesieniu do:

• pojęć  matematycznych
• działań arytmetycznych
• schematów graficznych

4. Dojrzałość emocjonalna:

• samodzielność
• motywacja do rozwiązywania zadań
• odporność na trudne sytuacje problemowe (jakimi są nieraz zadania matematyczne)
• umiejętność radzenia sobie z frustracją

5. Prawidłowy rozwój funkcji percepcyjno-motorycznych, pozwalający na odwzorowywanie cyfr,
    pisanie i rysowanie.