Mowa to czynność złożona, w której realizację - poza sferą słuchową - zaangażowanych jest wiele struktur mózgowych kierujących oraz scalających pracę układów anatomicznych i funkcjonalnych biorących bezpośredni udział w odbiorze i nadawaniu mowy".
                                                                                                                    H. Nartowska

KALENDARZ ROZWOJU MOWY DZIECKA
OD URODZENIA DO SZÓSTEGO ROKU ŻYCIA

materiały opracowane przez logopedów
Specjalistycznej Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej w Skawinie

 

ZARAZ PO NARODZINACH - od 0 do 1 miesiąca życia

TWOJE DZIECKO

• Wita świat „krzykiem” - co jest ćwiczeniem aparatu głosowego.
• Płacze - co jest sygnałem jego potrzeb, np.: głodu, zimna, itp.
• Słyszy - wzdryga się przy nagłym, głośnym dźwięku.
• Potrafi  ssać i połykać.

DZIAŁANIA WSPIERAJĄCE ROZWÓJ MOWY

• Obserwuj reakcje dziecka na różne dźwięki.
• Mów do dziecka z uśmiechem.
• Pamiętaj, że dla prawidłowego rozwoju sprawności narządów mowy jest karmienie piersią. Smoczki, gryzaczki mogą powodować złe nawyki oddechowe, nieprawidłową pracę języka, wady zgryzu, zwiększają ryzyko próchnicy (tzw. próchnica pobutelkowa).
• Pilnuj drożności noska.
• Podtrzymuj żuchwę czapeczkami wiązanymi pod brodą.
• Prawidłowo układaj dziecko do snu.

Od 2 do 3 miesiąca życia

TWOJE DZIECKO

• Głuży, czyli samo zaczyna wydawać dźwięki, zwykle gardłowe „k, g” oraz samogłoski „i, u”. Jest to nieświadomy trening narządów artykulacyjnych.
• Około drugiego miesiąca życia odpowiada uśmiechem na uśmiech, a dźwiękami na ludzki głos.
• Uspokaja się na głos matki lub ojca.
• Śpiąc w cichym pomieszczeniu porusza się lub budzi przy głośnych dźwiękach.

DZIAŁANIA WSPIERAJĄCE ROZWÓJ MOWY

• Reaguj przyjaźnie na dźwięki, które wydaje dziecko, powtarzaj je.
• Mów do dziecka w ciągu całego dnia zajmując się nim, wykonując czynności pielęgnacyjne.
• Zachęcaj do naśladowania różnych dźwięków: prychania, cmokania, gruchania. 

Około 6 miesiąca życia

TWOJE DZIECKO

• Gaworzy, czyli godzinami gawędzi samo ze sobą, leżąc w łóżeczku.
• Ćwiczy narządy mowy wypowiadając sylaby, które nie mają jeszcze znaczenia.
• Powtarza niektóre usłyszane dźwięki.
• Lubi  grzechotki, pozytywki i inne zabawki dźwiękowe.
• Zwraca się w kierunku źródła dźwięku.
• Jest wrażliwe na melodię i intonację głosu osoby dorosłej (ton surowy lub łagodny).

DZIAŁANIA WSPIERAJĄCE ROZWÓJ MOWY

• Wprowadzaj różnorodność w konsystencji pokarmów.
• Nazywaj osoby, przedmioty w otoczeniu oraz czynności, które wykonujesz.
• Śpiewaj piosenki, mów do dziecka rymowanki.
• Baw się z dzieckiem dźwięczącymi i piszczącymi zabawkami.
• Pobudzaj dziecko do mówienia poprzez gaworzenie do niego.

Około 1 roku życia

TWOJE DZIECKO

• Zaczyna wymawiać pierwsze słowa znaczące: mama, tata, baba, daj, itp.
• Używa własnych określeń różnych rzeczy, zastępuje trudniejsze dźwięki łatwiejszymi.
• Potrafi wymawiać spółgłoski: „m, p, b”, czasami „t, d” oraz samogłoski: „a, o, u, e, i”.
• Rozumie wiele słów, sytuacji.
• Powtarza niektóre z wymawianych przez dorosłych słów.
• Używa słów dźwiękonaśladowczych.

DZIAŁANIA WSPIERAJĄCE ROZWÓJ MOWY

• Oglądaj z dzieckiem i czytaj mu kolorowe książeczki.
• Inicjuj zabawy oddechowe (dmuchanie).
• Rozmawiaj z dzieckiem o wszystkim co robisz, kiedy z nim jesteś. Zachęcaj do wskazywania nazywanych przedmiotów, obrazków.
• Pobudzaj dziecko do naśladowania głosów zwierząt.
• Mów do niego jasno i powoli używając mowy prawidłowej, bo dajesz wzór do naśladowania.

Około 9 miesiąca  życia

TWOJE DZIECKO

• Posiada umiejętność powtarzania własnych lub cudzych dźwięków i prostych słów bez rozumienia ich znaczenia (echolalia).
• Reaguje na swoje imię i proste polecenia.
• Odwraca główkę w kierunku osób mówiących, to znaczy włącza swoje gaworzenie do rozmowy.
• Krzykiem zwraca na siebie uwagę.
• Rozróżnia sposób mówienia osób dorosłych zależny od ich stanu emocjonalnego.

DZIAŁANIA WSPIERAJĄCE ROZWÓJ MOWY

• Wygaszaj odruch ssania poprzez wprowadzenie karmienia łyżeczką.
• Graj z dzieckiem w proste gry, np..: „ Kosi łapki”, „Sroczka”, „A ku-ku”.
• Zachęcaj do naśladowania różnych „minek”, różnicuj intonację głosu.
• Zabieraj dziecko w różne nowe miejsca i zapoznawaj z nowymi wydarzeniami.
• Kieruj do dziecka proste polecenia poparte gestem (np. daj, pokaż, nie ma)

Od 1 do 2 roku życia

TWOJE DZIECKO

• Używa dużą ilość znaczących słów.
• Wprowadza słowa zastępujące całe zdania, będące ich skrótem lub zdania dwuwyrazowe.
• Miesza formy gramatyczne i części mowy.
• Używa własnych tworów językowych dla określenia rzeczy lub sytuacji. Budowa słów jest przez dziecko upraszczana w ten sposób, że pierwsza sylaba oznacza często cały wyraz.
• Wymawia wszystkie samogłoski oraz następujące spółgłoski: „m, p, b, f, w, t, d, n, k, g, ś, ź, ć, dź, j”.
• Na polecenie pokazuje znane sobie rzeczy lub obrazki.
• Nazywa to, czego potrzebuje lub  co go interesuje.
• Mówi często do siebie lub swoich zabawek.

DZIAŁANIA WSPIERAJĄCE ROZWÓJ MOWY

• Nagradzaj próby mówienia nowych słów i zachęcaj do ich powtarzania.
• Chwal wysiłki dziecka w kierunku komunikacji.
• Patrz na dziecko, kiedy mówi do ciebie. Słuchaj uważnie, co ma do powiedzenia, zostawiaj mu czas do  mówienie.
• Opisuj słowami co dziecko robi, czuje, słyszy.
• Pozwalaj słuchać dziecięcych piosenek, tańczcie razem, wyklaskujcie rytm, śpiewajcie.
• Czytaj mu kolorowe książeczki, opisuj oglądane w nich obrazki.
• Zachęcaj do jedzenia takiego jak dorośli.

Od 2 do 3 roku życia

TWOJE DZIECKO

• Na swoje drugie urodziny wypowiada pierwsze proste zdania. Zdania stopniowo stają się coraz dłuższe i złożone.
• Rozróżnia słuchowo prawidłową i błędną wymowę innych osób, chociaż samo mówi niepoprawnie.
• Wypowiada wszystkie głoski z poprzedniego okresu oraz spółgłoski: „l, h”,  
  a czasami: „s, z, c, dz”.
• Zastępuje wyrażenia dźwiękonaśladowcze właściwymi słowami.
• W coraz mniejszym stopniu używa mimiki i gestykulacji podczas porozumiewania się.
• Nadal używa własnych tworów językowych, czyli neologizmów  lub upraszcza słowa. Stopniowo zanika język dziecięcy.
• Potrafi zadawać pytania.
• Na swoje trzecie urodziny potrafi opowiedzieć historyjkę lub bajkę.

DZIAŁANIA WSPIERAJĄCE ROZWÓJ MOWY

• Opowiadaj dziecku o różnych przedmiotach, skąd się biorą i jak działają.
• Rozwijaj jego wypowiedzi poprzez zadawanie dodatkowych pytań.
• Jeżeli Twoje dziecko robi błędy językowe lub gramatyczne nie upominaj go, lecz wykorzystaj technikę modelowania, tzn. powtórz prawidłowo to słowo lub zdanie, które dziecko wypowiedziało błędnie.
• Nie żałuj czasu na zabawy z dzieckiem, ciesz się jego towarzystwem.
• Kontroluj oglądanie telewizji.
• Obserwuj czy dziecko prawidłowo oddycha.

Od 3 do 6 roku życia

TWOJE DZIECKO

• Potrafi opowiedzieć bajkę lub zdarzenie.
• Buduje różnorodne typy zdań, które są coraz bardziej złożone.
• Zadaje bardzo dużo pytań, prowadzi swobodne rozmowy.
• Zaczyna wyrażać mową własne potrzeby psychiczne, przeżycia wewnętrzne  swoje
  i innych ludzi.
• Stopniowo opanowuje mowę dorosłych.

Po względem artykulacyjnym:

  - czterolatek powinien poprawnie wymawiać głoski: „s, z, c, dz”,
  - w mowie pięciolatka pojawiają się głoski: „sz, ż, cz, dż, r”, chociaż mogą być jeszcze zamieniane
    odpowiednio na: „s, z, c, dz, l”,
  - sześciolatek poprawnie wymawia wszystkie głoski.

DZIAŁANIA WSPIERAJĄCE ROZWÓJ MOWY

• Rozmawiaj z dzieckiem i okazuj zadowolenie kiedy ono przychodzi z tobą porozmawiać.
• Czytaj mu dłuższe opowiadania i zachęcaj do wymyślania własnych historyjek.
• Ucz dziecko wierszyków i rymowanek. Układajcie własne, rymujące się teksty.
• Graj z dzieckiem w gry z określonymi regułami.
• Pomagaj segregować przedmioty, rozpoznawać kolory i figury geometryczne.
• Rozwijaj u dziecka umiejętność dzielenia słów na sylaby.
• Kontroluj ilość czasu spędzonego przy komputerze i telewizorze.
• Interesuj się postępami edukacyjnymi dziecka w przedszkolu lub szkole.

Poproś stomatologa o sprawdzenie stanu uzębienia i zgryzu Twojego dziecka.